همایش ملی عقلانیت در سیره رضوی دوشنبه 21 فروردین 1396 به همت انجمن ایرانی تاریخ اسلام و با استقبال پرشکوه استادان، دانشجویان و پژوهشگران در باشگاه دانشجویان دانشگاه تهران برگزار شد.

دکتر سید احمدرضا خضری، دبیر علمی همایش، با تشریح اهمیت و ضرورت برگزاری این همایش، گفت: برخی از پژوهشگران غربی و عرب در داوری یک سویه بر آنند تا تاریخ تشیع را یکسره در رقابت‌های سیاسی یا تحرکات نظامی خلاصه کنند، اما پژوهش‌های نوین علمی که توسط افراد بی‌طرف و منصف انجام گرفته به‌خوبی نشان می‌دهد که این مذهب نقشی انکارناپذیر و مؤثر در گسترش حیات علمی، عقلی و معنوی اسلام داشته و امامان و پیشوایان آن مذهب نیز تأثیری جدی و پایان‌ناپذیر در باروری و بالندگی بیش از پیش ذخایر معرفتی این دین ایفا کرده‌اند. در واقع عامل اصلی توجه جهان شیعی به دانش‌های عقلی خاصه فلسفه در سده‌های میانی تاریخ اسلام، آن است که آنان مبانی فکری و عقیدتی خود را بر گنجینه‌ای از معارف دینی و میراث عقلی که از امامان خود به ارث بردند، استوار ساخته‌اند. از این رو نادیده انگاشتن سهم و نقش تشیع در شکوفایی حیات علمی و عقلی جهان اسلام و بالندگی فرهنگ و تمدن اسلامی و خلاصه کردن زندگانی امامان شیعه در هدایت نهضت‌ها و تحرکات سیاسی، در واقع ناشی از ناآگاهی از منابع و مآخذ و غفلت از مطالعه علمی و دقیق در این زمینه است.

استاد تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه تهران با اشاره به موضوع همایش اظهار کرد: با ملاحظه شرایط و جوانبی که در دوره امامت امام رضا (ع) وجود داشت، می‌توان دریافت که تشیع در دوره آن امام یکی از حساس‌ترین و پیچیده‌ترین دوره‌های خود را پشت سر می‌گذاشت و در صورتی که امام رضا (ع) از عهده هدایت و رهبری آن بر نمی‌آمد، ای‌بسا امروز امامیه تنها فرقه‌ای کوچک از شیعیان به شمار می‌آمد.

وی افزود: بر این اساس، می‌توان دریافت که چگونه تکیه بر عقلانیت و توسل به اقدامات خردمندانه و پرهیز از هرگونه اقدام احساسی برای عبور از این شرایط بحرانی و حساس ضروری بود. شواهد تاریخی حاکی از آن است که امام رضا (ع) با درک درست و دقیق این شرایط، عقلانیت، درایت و هوشمندی خاصی را به کار بستند و تهدیدهای بی‌شمار آن زمان را به فرصت‌های مناسبی برای گسترش تشیع و استوار ساختن مبانی فکری و اعتقادی آن مبدل کردند.

دبیر علمی همایش، با ذکر نمونه‌هایی از تبدیل تهدید به فرصت توسط امام رضا (ع)، تاکید کرد: همه این اقدامات و تلاش‌های مبتنی بر عقلانیت برای آموزش و گسترش اصول و مبانی اسلام راستین، باعث هدایت مردم آن دوره به سوی درک عقلانی و درست از اسلام و مبانی اعتقادی تشیع می‌شد.

وی با اشاره به تربیت شاگردان فراوان در طول بیست سال امامت آن امام، خاطرنشان کرد: هر یک از شاگردان امام رضا (ع) در انتقال آموزه‌های خردمندانه و روایات فراوان ایشان نقش اساسی و بسزایی داشته‌اند که تأثیر ماندگار آن حضرت در جهان اسلام امروز کاملاً مشهود است.

دکتر خضری در ادامه سخنانش متذکر شد که همایش ملی «عقلانیت در سیره رضوی» موضوعی بود که مورد توجه بسیاری از پژوهشگران و دانشگاهیان قرار گرفت و ده‌ها مقاله ارزشمند را رهسپار دبیرخانه همایش کرد که تعدادی از این مقالات پس از طی روند داوری جهت چاپ و انتشار در مجموعه مقالات همایش برگزیده شدند.

در ادامه همایش شش مقاله به صورت سخنرانی ارائه شد. سپس از مقاله‌های برتر همایش با اهدای لوح تقدیر شد.